Przygotowanie do radioterapii

Aby radioterapia przebiegła bezpiecznie i przyniosła korzyści należy się do niej prawidłowo przygotować.

Radioterapia regionu głowy i szyi

Wszyscy chorzy zakwalifikowani do napromieniania rejonu głowy i szyi przed rozpoczęciem leczenia powinni odbyć konsultację stomatologiczną. W ramach przygotowania stomatologicznego wskazane jest:

• wykonanie zdjęcia panoramicznego jamy ustnej obrazującego nieprawidłowości kostne w obrębie szczęki i żuchwy,
• wyleczenie wszelkich problemów w jamie ustnej, w tym m.in.: wypełnienie ubytków, usunięcie wymagających tego zębów i korzeni.

Radioterapia regionu klatki piersiowej

W przypadku pacjentek chorych na raka lewej piersi lekarz może zdecydować o napromienianiu na wstrzymanym wdechu (breath hold). Dzięki głębokiemu wdechowi i wstrzymaniu oddechu, klatka piersiowa oddala się od serca, co pozwala zmniejszyć dawkę promieniowania w sercu i zminimalizować ryzyko popromiennych powikłań kardiologicznych.

Technika oddychania

• Należy wykonać kilka swobodnych oddechów, następnie kilka głębszych komfortowych wdechów i wydechów. Po kolejnym wdechu należy wstrzymać oddech na około 40 sekund.
• Oddech powinna prowadzić klatka piersiowa bez angażowania brzucha. W czasie wdechu plecy muszą przylegać do powierzchni, na której pacjentka jest ułożona.

Przygotowanie do napromieniania na wstrzymanym wdechu polega na regularnym ćwiczeniu w domu oddechu wg opisanej wyżej zasady. Warto, ustawiając stoper na 40 sekund, policzyć w myśli. W ten sposób można w trakcie radioterapii, licząc, odtwarzać 40-sekundowe wstrzymanie oddechu na głębokim wdechu.

Radioterapia w regionie jamy brzusznej

W radioterapii ważna jest precyzja. Promieniowanie musi trafić za każdym razem dokładnie w to samo miejsce. W przypadku organów zlokalizowanych w jamie brzusznej wymaga to dużej dyscypliny od pacjenta. Gazy zalegające w jelitach mogą spowodować przesunięcie guza nowotworowego, co zmniejszy skuteczność radioterapii – promieniowanie nie trafi w guz. Z tego powodu podczas trwania radioterapii tak ważna jest regularność wypróżniania. Po oddaniu stolca, jelito grube się zmniejsza. Wtedy promieniowanie trafia bezpośrednio do guza nowotworowego.

Przygotowanie do radioterapii rozpoczyna się na 3 dni przed terminem rozpoczęcia terapii.

Zalecana dieta

• lekkostrawna, wykluczająca potrawy tłuste, surowe mleko, surowe warzywa i owoce, napoje gazowane, soki, ostre przyprawy,
• zwiększona podaż białka w diecie (źródłem powinny być półtłuste sery twarogowe, jogurty, ryby morskie, chude mięso drobiowe), w przypadku biegunki wykluczenie z diety mleka i zastąpienie go fermentowanymi produktami mlecznymi,
• posiłki o mniejszej objętości, ale częściej, nawet 5–6 razy dziennie,
• właściwe nawodnienie – około 2–2,5 litry płynów dziennie (wyłącznie napoje niegazowane).

 

Przygotowanie do radioterapii w obrębie jamy brzusznej

• W celu zmniejszenia ilości gazów w jelitach stosować Espumisan (lek dostępny w aptece bez recepty) – 2 kapsułki 3 razy dziennie.
• 3 godziny przed radioterapią nie jeść, można pić niewielkie ilości wody.
• Najpóźniej na 2 godziny przed radioterapią zażyć przyjmowane codziennie leki.
• Zadbać o wypróżnienie jelit, jeżeli rano w dniu radioterapii nie nastąpiło wypróżnienie, należy zastosować doodbytniczo 2 czopki glicerynowe (dostępne w aptece bez recepty). Nie należy stosować czopków glicerynowych w przypadku wystąpienia biegunki.

 

Radioterapia w regionie miednicy

W tym przypadku radioterapia może dotyczyć nowotworów prostaty u mężczyzn, nowotworów narządów rodnych u kobiet, nowotworów pęcherza i odbytnicy.

 

Przygotowanie

Promieniowanie musi precyzyjnie trafić w guz nowotworowy. Jednocześnie chronimy zdrowe narządy przed skutkami promieniowania. Narządy w jamie brzusznej przesuwają się w ciągu dnia. Wypełnienie pęcherza moczowego i zaleganie w jelitach gazów albo stolca może przesunąć zmianę nowotworową nawet o kilka centymetrów. Dlatego radioterapia w tym obszarze wymaga przygotowania od pacjenta. Tylko dzięki współpracy pacjenta z personelem medycznym jest skuteczna i bezpieczna.

 

W przypadku napromieniania regionu miednicy bardzo ważne jest takie samo wypełnienie pęcherza moczowego i odbytnicy w trakcie każdej frakcji napromieniania. Pół godziny przed radioterapią należy oddać mocz, następnie wypić pół litra wody, chyba że lekarz zaleci inaczej. W ten sposób wypełnia się pęcherz moczowy, a jego odpowiednia wielkość gwarantuje bezpieczne napromienianie. Od momentu rozpoczęcia picia wody do czasu napromieniania nie można już oddawać moczu.

 

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku radioterapii raka pęcherza. W tym wypadku pacjent musi oddać mocz tuż przed radioterapią, aby pęcherz był pusty. W każdej sytuacji lekarz prowadzący podaje szczegółowe instrukcje, których należy przestrzegać.

 

Zalecana dieta

W radioterapii obszaru miednicy wśród skutków ubocznych mogą pojawić się nudności i problemy żołądkowe, dlatego pacjentów obowiązuje podobna dieta jak w przypadku radioterapii jamy brzusznej. Dotyczy to również postępowania z biegunką.

 

Przeciwdziałanie powikłaniom w terapii nowotworów narządów rodnych

Radioterapii obszaru miednicy poddawane są pacjentki z nowotworami narządu rodnego. W ich przypadku zalecane jest:

• stosowanie dopochwowo, codziennie przed snem globulek przepisywanych przez lekarza prowadzącego na receptę,
• globulki stosuje się w czasie całej radioterapii oraz do 10 dni po jej zakończeniu.

 

Ważne dla płodności

Promieniowanie jest szkodliwe dla zarodka/płodu. Z tego powodu pacjentki powinny poinformować lekarza prowadzącego o ewentualnej ciąży lub jej podejrzeniu. U wszystkich kobiet w wieku rozrodczym i aktywnych seksualnie przed rozpoczęciem radioterapii wykonany jest test ciążowy. W trakcie leczenia zaleca się stosowanie odpowiedniej metody zapobiegania ciąży, nawet, jeżeli na skutek stosowanego wcześniej leczenia (chemioterapia, hormonoterapia), doszło do zahamowania miesiączkowania. Brak menstruacji w trakcie leczenia onkologicznego nie wyklucza możliwości zajścia w ciążę. Lekarz prowadzący lub ginekolog może wskazać zalecaną metodę antykoncepcji.

Wskazówki na temat płodności dotyczą również mężczyzn leczonych napromienianiem w regionie miednicy, w bliskim sąsiedztwie jąder. Promieniowanie stosowane w trakcie brachyterapii może powodować produkcję wadliwych plemników i zwiększa ryzyko poronienia ewentualnej ciąży oraz wystąpienia wad u dziecka. Lekarz powinien też poinformować pacjentów przed rozpoczęciem leczenia radioterapią o możliwościach zabezpieczenia płodności.

Przygotowanie do radioterapii rozpoczyna się na 3 dni przed terminem rozpoczęcia terapii. Ważne są wszystkie elementy przygotowania. Nie wolno pominąć żadnego z nich. Od przygotowania zależy bezpieczeństwo pacjenta i skuteczność terapii. We wszystkich przypadkach pacjent powinien zabrać leki, które zażywa w ciągu dnia. Szczególnie dotyczy to leków przeciwbólowych, na nadciśnienie i cukrzycę.

Więcej informacji:

centrum-radioterapii.pl

 

Przygotowanie do radioterapii w regionie miednicy:

• W celu zmniejszenia ilości gazów w jelitach stosować Espumisan (lek dostępny w aptece bez recepty) – 2 kapsułki 3 razy dziennie.
• Konieczna jest dbałość o odpowiednie nawodnienie organizmu – wypijanie w ciągu dnia co najmniej 1,5 litra płynów, najlepiej wody, zacząć 2 dni przed radioterapią i stosować przez cały czas terapii.
• W celu odpowiedniego wypełnienia pęcherza moczowego – na pół godziny przed radioterapią oddanie moczu, następnie wypicie ok. pół litra niegazowanych płynów i nieoddawanie moczu do czasu zakończenia radioterapii.
• W przypadku raka pęcherza tuż przed radioterapią należy oddać mocz, aby pęcherz był całkowicie opróżniony.
• Zadbać o wypróżnienie jelit, jeżeli rano w dniu radioterapii nie nastąpiło wypróżnienie, należy zastosować doodbytniczo 2 czopki glicerynowe (dostępne w aptece bez recepty). Nie należy stosować czopków glicerynowych w przypadku wystąpienia biegunki.
• Najpóźniej na 2 godziny przed radioterapią zażyć przyjmowane codziennie leki.

 

Promieniowanie wytwarzane jest w aparacie nazywanym przyspieszaczem i dostarczane do organizmu z pewnej odległości. Podczas seansu głowica aparatu obraca się, aby podać dawkę promieniowania z różnych stron. Napromienianie jest bezbolesne, trwa zwykle od kilku do kilkunastu minut. Sesje odbywają się zazwyczaj 5 razy w tygodniu, całe leczenie trwa ok. od 4 do 8 tygodni, w zależności od choroby. W trakcie leczenia odbywają się regularne kontrole przez lekarza prowadzącego. Przez rozpoczęciem leczenia pacjent jest informowany, jak ma się przygotować do sesji napromieniania. Pomieszczenie, w którym odbywa się leczenie jest wyposażone w kamery i mikrofon, także pacjent jest w stałym kontakcie z technikami nadzorującymi leczenie. 2

 

Jak dbać o siebie podczas radioterapii?

• Pielęgnacja napromienianej skóry, tzn. nawilżanie wskazanymi przez lekarza kremami, mycie delikatnymi środkami, ochrona przez słońcem, używanie bezzapachowych mydeł np. produkty dla dzieci, delikatne osuszanie skóry, unikanie perfum, dezodorantów na napromienianą skórę, używanie kremów z wysokim spf - co najmniej 50, noszenie obszernej i wygodnej odzieży wykonanej z naturalnych, przewiewnych materiałów, unikanie ekstremalnych temperatur (np. sauna, gorące kąpiele).
• Odpoczynek
• Zbilansowana dieta - zbilansowana, zgodna z zaleceniami lekarza (często w zależności od napromienianego obszaru), unikanie pikantnych pokarmów. Ważne aby w trakcie radioterapii utrzymać stałą masę ciała, w przypadku dużej utratu masy ciała konieczne może być wykonanie nowego planu leczenia
• Odpowiednie nawodnienie
• Zakaz palenia. Palenie papierosów powoduje obniżenie stężenia tlenu we krwi i w związku z tym również w komórkach. Niskie stężenie tlenu w komórce obniża skuteczność radioterapii. Co również istotne palenie może nasilać ryzyko powikłań popromiennych.
• Zakaz picia alkoholu
• Wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół jest bardzo istotne. Choroba nowotworowa jak i jej leczenie wiąże się z wieloma trudnymi uczuciami, niepokojem, strachem. Czasami należy rozważyć pomoc psychologiczną, którą bywa bardzo pomocna.2

Źródło:

1. Głos Pacjenta Onkologicznego

2. Zimowa Akademia Dobrych Praktyk, Sieraków 2021 - wykład lek. Agnieszki Thiem i lek. Alicji Czerwińskiej z Wielkopolskiego Centrum Onkologii