Nowoczesna radioterapia w Polsce

Radioterapią w 2019 roku było leczonych 57 proc. wszystkich chorych na nowotwory, co oznacza, że ok. 10 proc. osób kwalifikujących się leczenia tą metodą nie korzysta z niej.¹ Zapadalność na nowotwory w Polsce systematycznie rośnie. Według Krajowego Rejestru Nowotworów rocznie w Polsce odnotowuje się około 165 tysięcy zachorowań na nowotwory oraz ponad 99 tysięcy zgonów z tego powodu. Ten wskaźnik Polska ma wyraźnie gorszy niż zdecydowana większość krajów UE².

W krajach o najlepiej zorganizowanej opiece zdrowotnej zdecydowanie ponad połowa (60%) chorych na nowotwory jest wyleczonych. Średnia unijna wynosi około 50 procent, w Polsce ten wskaźnik jest niższy i wynosi około 45 procent. Jedną z przyczyn tego faktu jest ograniczenie dostępu pacjentów onkologicznych do radioterapii. Powszechnie przyjmuje się, że udział RT w leczeniu chorych na nowotwory złośliwe powinien dotyczyć ogólnie około 2/3 wszystkich przypadków.

• W 2019 roku działało w Polsce 55 ośrodków radioterapii³;
• W 2019 roku działały w Polsce 242 systemy do RT, w tym 168 systemów do teleterapii opartych o uniwersalne przyspieszacze (akceleratory) liniowe, 9 systemów do radioterapii śródoperacyjnej, 2 systemy neuroradiochirurgii GamaKnife i 3 systemy radioterapii protonowej⁴ , a także 64 systemy do brachyterapii;
• Mimo, że duża większość pacjentów poddawanych radioterapii może odbywać to leczenie w formie ambulatoryjnej, to w 2019 roku przeznaczono dla nich 1734 łóżka szpitalne. Rozkład łóżek w poszczególnych województwach jest nierównomierny i związany głównie z liczbą leczonych tam pacjentów. Najwięcej łóżek do RT przeznaczono w województwie mazowieckim i śląskim, najmniej w województwie opolskim, kujawsko-pomorskim i lubuskim;

Źródło: Raport Krajowego Konsultanta w dziedzinie radioterapii onkologicznej na temat stanu radioterapii w Polsce na dzień 31.12.2019 r

Mimo, że rokrocznie zwiększa się liczba napromienianych pacjentów (w ciągu ostatnich 5 lat notuje się 10% przyrost leczonych przypadków), to w Polsce wskaźnik ten wynosi 57%, co oznacza, że ok. 10% chorych nie korzysta z tej metody leczenia. Przyczyn tego faktu należy upatrywać przede wszystkim w nierównomiernym dostępie pacjentów do pełnoprofilowych ośrodków RT, dysponujących kompletnym wachlarzem metod napromieniania, co związane jest z ich geograficznym skupieniem w dużych miastach, takich jak Warszawa, Kraków, Metropolia Śląsko-Zagłębiowska, Poznań, Trójmiasto (co tym samym wyznacza im znaczenie ponadregionalne) oraz w niewystarczającej edukacji onkologicznej polskich lekarzy⁵ .

Wyzwania w radioterapii

Niestety w chwili obecnej, zarówno w Polsce, jak i na świecie, istnieje różnica pomiędzy zapotrzebowaniem na radioterapię a jej dostępnością. Radioterapia jest także niedoinwestowana. Co najmniej jedna czwarta pacjentów nie otrzymuje radioterapii pomimo wskazania. To stracona szansa w dążeniu do optymalizacji wyników dla pacjentów chorych na raka.⁶

Radioterapia w wielu krajach pozostaje na uboczu programów polityki zdrowotnej. Ponad 40% krajów o wysokich dochodach nie uwzględnia obszaru radioterapii w planach walki z rakiem. Nadal brakuje odpowiedniej ilości urządzeń do radioterapii, pod kątem ich fizycznej dostępności (wielu pacjentów rezygnuje z kontynuacji leczenia ze względu m.in. na konieczność dojazdów) oraz pod kątem ich zaawansowania technologicznego, które umożliwia stosowanie zaawansowanych technik napromieniania o najwyższej precyzji.

• W Polsce nadal zbyt mało pacjentów leczonych jest za pomocą radioterapii. Jednym z czynników wpływających na ten stan rzeczy jest ograniczenie dostępu pacjentów onkologicznych do radioterapii, w tym innowacyjnej radioterapii o dużej precyzji działania;
• Powstawanie nowych ośrodków RT jest pożądane zgodnie z Mapami Potrzeb Zdrowotnych i uzasadnione wskaźnikami wykorzystania zasobów w następujących województwach: kujawskopomorskim, łódzkim i podlaskim.⁷
• Pod względem wyposażenia aparaturowego do RT Polska znajduje się nadal na pozycji odbiegającej od najlepiej wyposażonych krajów Europy Zachodniej (Niemcy, Francja, Holandia, Belgia, Włochy, Wielka Brytania, Szwecja)⁸.
• Również wskaźnik wykorzystania radioterapii w leczeniu chorób nowotworowych jest niższy o ok. 10% od tych, które notują powyższe kraje;⁹
• Jak wskazują opracowania międzynarodowe ASTRO (Amerykańskie Stowarzyszenie Radioterapii Onkologicznej)¹⁰ pomimo obecności konsensusu wytycznych zalecającego zastosowanie radioterapii stereotaktycznej jako standardu leczenia¹¹, istnieje duże zróżnicowanie w dostępie i stosowaniu zaleceń w praktyce.